METAHISTORIE.COM

Inleiding

In de Westerschelde zien we de ene golf na de andere zich naar de dijk bewegen om daar tenslotte te breken tegen de glooiing. Ook een dag met een levenscyclus van 24 uur wordt beschouwd als een golf. De zon komt op in het Oosten, ze bereikt het hoogste punt omstreeks 12 uur en gaat in het Westen weer onder. Hetzelfde golfpatroon geldt voor de levenscyclus van een jaar, die 365 dagen duurt. De dagen worden vanaf 21 december langer tot dat de langste dag op 21 juni bereikt wordt. Een jaar is verdeeld in vier jaargetijden: de lente, de zomer, de herfst en de winter. Naast de levenscyclus van een natuursysteem verloopt de levenscyclus van sociale systemen als een golf. Dat geldt voor wereldrijken, beschavingen, culturen en organisaties. We kunnen dit golfachtig patroon voorstellen als het begin, daarna de bloei, vervolgens de rijpheid en tenslotte de neergang naar het einde.

Wereldrijken

We kennen uit de geschiedenis de opkomst en de ondergang van grote wereldrijken. Tijdens het ontstaan van het volk Israël was Egypte een wereldrijk. Vervolgens zien we de opkomst, bloei en het verval bij de wereldrijken als Babel (het huidige Irak), Perzië (het huidige Iran), Griekenland en Rome. Tijdens het verval zien we steeds een terugkerend patroon. Het verval begint eerst intern met verschijnselen, zoals zorgeloosheid, moreel verval en het gebrek aan goede leiding. Hierdoor wordt een wereldrijk in verval een prooi voor concurrerende krachtig opkomende rijken. Een aantal historische onderzoekers constateerden in de Westerse samenleving ook elementen van verval.

Dr. Oswald Spengler schreef al in 1923 over de (culturele) neergang van het Westen. Prof. dr. Arnold Toynbee beschouwde in 1961 de geschiedenis als de opkomst en de ondergang van beschavingen. De West-Europese naties vormen daarbij als een geheel de Westers beschaving en cultuur. Toynbee beweerde dat beschavingen het meest ten onder gaan door (politieke) zelfmoord. Als de politieke elite niet (meer) in staat is om zich tegen dreigende machten te weer te stellen dan zal hun beschaving ten onder gaan. Prof. dr. Pitrim Sorokin zag in 1957 dat het seculier wordende Westen zich in een stadium van neergang bevond. De cultuur was overrijp geworden door verschijnselen als fraude, het verslechteren van de familiebanden, manipulatie van mensen etc. Dr. F. de Graaff schreef in 1976 dat dit mede het gevolg is van de crisis in het christendom. Het christendom in onze tijd heeft aan kracht ingeboet en wordt verdrongen door zowel de seculiere cultuur als de islam. Dr. F. de Graaff voorspelde in 1976 dat omstreeks het jaar 2000 het Westen geconfronteerd zou worden met ernstige crisissituaties. In 2001 komt de kracht van de militante islam tegen het Westen op en valt de V.S. aan met zware aanslagen. Verder kunt u zelf uit de dagelijkse feiten beoordelen of hij gelijk of ongelijk heeft gehad.

Organisaties

De levenscyclus van een organisatie is samengesteld uit zowel de levenscyclus van haar product of dienst als de financiële levenscyclus. Het product of de dienst ondergaat periodes van introductie, groei, verzadiging en wordt tenslotte uit de markt genomen. Wat de financiën betreft geldt hierbij investeringskosten, ontvangsten met winst en tenslotte bij minder vraag gaan de uitgaven de ontvangsten overtreffen. In deze vervalfase wordt personeel ontslagen en nemen de conflicten toe. Moeilijk vervangbare werknemers vertrekken naar concurrerende bedrijven, waardoor het bedrijf niet meer levensvatbaar is (Dr. D. Keuning en Dr. D.J. Eppink, Management en Organisatie, 2012).

De levenscyclus van de kerk

In deze cyclus bevinden zich ook verschillende fases (Henk de Roest, Rein Brouwer en Sake Stoppels, Levend Lichaam, 2007). De Roest schrijft dat net als elk mens, een kerk ook een eigen en specifieke levenscyclus heeft. Als voorbeeld de levenscyclus van een kerk in Amsterdam zal verschillen van de levenscyclus van een kerk in Zeeland. Ook hier geldt opgaan, blinken en verzinken. Vertaald in kerkbegrippen: kerkplanting, groei, stabilisatie, verval met eventueel kerksluiting. In de fase van verval probeert men de zaak veelal te revitaliseren (weer op gang te brengen). In elke fase doen zich spanningen voor, welke een specifieke aanpak vereisen. Voor de leiding van de kerk is het belangrijk te weten in welke fase de gemeente zich bevindt en de juiste aanpak hiervoor te bedenken. De Roest stelt dat het levenscyclusconcept een goed instrument is om te analyseren waarom een kerk groeit, nieuwe vitaliteit vindt of, als men dat niet doet, een stille dood tegemoet gaat. Jan Wolsheimer heeft een diagram uitgewerkt met vier fases. 1. De groeifase met ontwikkeling en elan. 2. Het elan wordt minder en het nieuwe verandert naar het bekende patroon. 3. Er ontstaat een sleur en situaties voor verdeeldheid met conflicten in de kerk. 4. De problemen aanpakken met eventueel nog herstel of de neergang naar het einde.

Voorbeeld van de levenscyclus bij een vergrijzende kerk in Groningen (24 maart 2009)

In deze gemeente is meer dan de helft ouder dan zestig jaar. Deze kerk mist een middenkader. Elk jaar verlaten mensen de kerk. Een categorie jongere mensen verlaat de kerk het eerst en worden lid van andere kerken. In deze situatie is de vervalfase al aan de gang. Actieve gelovigen zoeken meestal een geloofsgemeenschap waar ze zich meer thuis voelen en een kerk die vitaliteit uitstraalt. Als aanpak hiertegen startte de kerk met een relationele evangelisatie. Dit betekent dat gemeenteleden contacten met elkaar zoeken, waarbij ouderen en jongeren met elkaar discussiëren over dagelijkse zaken en geloofszaken. Tevens kunnen ze contacten zoeken met kerkverlaters. Bijvoorbeeld waarom deze mensen niet meer in de kerk komen of elders naar toe gaan. De conclusie van deze strategie kan zijn, dat de leiding tevens kennis krijgt van wat er leeft of wat er wordt verzwegen in de gemeente. Wellicht kan daardoor een verdere neergang worden tegengegaan en leiden tot herstel.

De levenscyclus van mensen

Elk mens wordt geboren en sterft. De mens heeft een biologische en een geestelijke levenscyclus. Beide levenscycli kennen ook verschillende fasen. Tijdens deze cycli kunnen mensen wat het geloof betreft ook in een geestelijke neergang terecht komen. Allerlei omstandigheden maken het mogelijk dat mensen het geloof verliezen of er in teleurgesteld worden. Naast het biologisch leven heeft de mens volgens de Bijbel en meerdere godsdiensten ook een geest. Deze geest sterft niet (G. Roos, Reformatorisch Dagblad, 1993 en Handelingen 7:59). Het laatste wordt tevens door een categorie wetenschappers erkend (Dr. Rupert Sheldrake, Cambridge University, 2012). Wanneer mensen in een geestelijke neergang raken (het niet meer kunnen geloven) is het volgens de Bijbel altijd nog mogelijk voor een geestelijk herstel.

Conclusie

De levenscyclus van systemen gedraagt zich als een golf. Als vroegere wereldrijken, beschavingen etc. na hun bloei in verval raken, zou dat dan ook niet voor het huidige Westen mogelijk zijn? Dit kunt u zelf met behulp van de huidige feiten beoordelen van wel of niet. Germen in Visionnair.nl, 2011 stelt dat gemeenschappelijke idealen momenteel in ons land het afleggen tegen het individualisme. De bestaande cultuur stelt dan weinig meer voor en wordt door andere krachten weggespoeld. Als voorbeeld van een bedreiging van de huidige West-Europese cultuur noemt hij het wegvallen van het eeuwenlang bestaande christelijk geloof als binmiddel. De kerk in het algemeen bestaat al 2000 jaar. Maar het kan niet ontkend worden dat gemiddeld het christendom in het Westen en in Nederland in verval is geraakt. De PKN probeert met een sanering en een reorganisatie tot een oplossing te komen (Dr. Herbert Wevers, Confessioneel, 12 mei 2016). Dit is echter niet genoeg. Het gaat niet alleen om kostenbesparing. Het probleem ligt dieper. Het is een geestelijk probleem. Als de ziel en de geloofwaardigheid in en van de kerk verdwijnt, dan is over enkele jaren weer een sanering nodig, Het menselijk bestaan kent een biologische en een geestelijke levenscyclus. In onze tijd wordt de geestelijke levenscyclus door veel mensen onderschat. Het is goed om hier eens over na te denken in welke fase hiervan u zich bevindt.

De levenscyclus als een golf, dr. H. Dubbelman